''Yeni 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu Çerçevesinde Kojenerayon ve Yenilenebilir Kaynaklı Elektrik Üretim Tesislerinin İletim ve Dağıtım Sistemine Bağlantıları İçin Öneriler'' Tahsin Yüksel ARMAĞAN - Kurucu Ortak

ETMD Bizden Haberler Dergisi /2013-58

 

 

YENİ 6446 sayılı  ELEKTRİK PİYASASI KANUNU ÇERÇEVESİNDE

KOJENERASYON ve YENİLENEBİLİR  KAYNAKLI

ELEKTRİK ÜRETİM  TESİSLERİNİN  İLETİM ve DAĞITIM SİSTEMİNE BAĞLANTILARI İÇİN ÖNERİLER

 

GİRİŞ

Ülkemizde 4/12/1984 tarihli ve 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi hakkında Kanun ile özel sektöre Elektrik Enerjisi üretim müsaadesi   verilmiş ancak  tatbikatına  1992 yılında başlanmıştır.

20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun yürürlüğe girdiği tarihe adar özel sektöre enerji üretimi ile ilgili müsaadeler ,  Enerji ve Tabii Kaynaklar  Bakanlığı tarafından  Otoprodüktör ve Otoprodüktör gurupları  Üretimi olarak verilmiştir.

4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun yürürlüğe girmesi ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ nun  kurulması ile  Üretim de Lisanslama başlamış ve Üretim Lisansları ;

1. Otoprodüktör Lisansı ,

Kendi tüketimi için elektrik enerjisi üreten üretim santralı ( Genellikle Kojenerasyon).

2. Üretim Lisansı

Ticari olarak elektrik enerjisi üreten üretim santralı.

Olarak  iki kategoride verilmiştir.

Enerji ve Tabii Kaynaklar  Bakanlığı tarafından  Otoprodüktör gurupları  için verilen enerji üretim müsaadeleri mevcut hakları korunarak “Üretim Lisansı” na  çevrilmiştir.

             14/3/2013  tarihinde mecliste onaylanarak  30/03/2013  tarihinde yürürlüğe giren 6446 sayılı  ELEKTRİK PİYASASI KANUNU ile elektrik enerjisi üretiminde müsaadeler ;

1. Lisansız Enerji Üretimi  ,

Kendi yönetmeliğine uygun olarak elektrik enerjisi üreten üretim santralı (Genellikle kendi tüketimi için enerji üreten Yenilenebilir enerji ve  Kojenerasyon).

2. Üretim Lisansı

Ticari olarak elektrik enerjisi üreten üretim santralı. (Organize Sanayi Bölgelerinin Şirket kurmaksızın kuracakları santrallar dahil) 

Olarak yine iki kategoride verilmiştir.

Her ne kadar “Otoprodüktör Enerji Üretimi” kaldırılmış olsa da gerek  Üretim Lisansı kapsamında “İletim veya Dağıtım Sistemine çıkmadan yapılan üretim” açıklaması  ile “Lisanssız Üretim deki  Kojenerasyon” açıklaması bazı özel şartların dışında yine  “Otoprodüktör Enerji Üretimi” nin değişik ifadesi  olmaktadır.

BAĞLANTI GÖRÜŞLERİ

Üretim tesislerinin bağlantıları için, bağlantı görüşleri gerek Enerji ve Tabii Kaynaklar  Bakanlığı tarafından verilen müsaadelerde, gerekse 4628 sayılı kanun çerçevesinde verilen Lisanslar da, ,sistemi işleten TEİAŞ ve Dağıtım Şirketi tarafından  ilgili yönetmeliklerine uygun olarak verilmiştir.

Her durumda verilen “Bağlantı  Görüşlerinde”  daima tam anlaşılamayan aksaklıklar olmuştur.

“Bağlantı  Görüşleri”  ile ilgili hususları kısaca özetlersek ;

Enerji ve Tabii Kaynaklar  Bakanlığı  tarafında verilen Üretim/Otoprodüktör   müsaadelerinde;

1. Enerji ve Tabii Kaynaklar  Bakanlığı tarafından verilen müsaadeler için hazırlanan fizibiliteler öncelikle TEDAŞ Genel Müdürlüğü  tarafından  incelendiğinden Dağıtım Sistemine  bağlantılar daha kolay olmuştur.
2. İletim Sistemine bağlanması gereken  büyük güçlü santrallar (ki o tarihlerde  100 MWe  geçmiyordu .) yatırımcıların İletim Trafo Merkezi yapmak istemeleri sebebi ile biraz daha sorunlu olmuştur.
3. İletim TM lerinde bağlantı güçlerinin hesaplanmasında alınan kriterler fazla tutucu olduğunda dar bir çerçevede kalmış, gereğinde 250 kW bir üretim gücü için dahi müsaade alınamamıştır.
4. Enerji arzının yetersizliği sebebi ile komşu ülkelerden İzole Bölge tesis edilerek alınan enerjiler sebebi ile bu İzole Bölgeler için bağlantı müsaadesi almak mümkün  olmamıştır.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ ndan alınan Üretim / Otoprodüktör Lisanslarında ;

1. 4628 sayılı Kanun’a göre hazırlanan yönetmelikler gereğince, ağlantı görüşüne öncelikle EPDK nun müdahelesi  daha sonra TEİAŞ ve Dağıtım Şirketlerinin bu müdahaleye uygun olarak bazen hatalı görüş vermeleri bağlantılarda zorluklar yaşanmasına sebep olmuştur.
2. İlk olarak talep edilen 7 lisans   için Dağıtım şirketi tarafından “Lisans almanıza gerek yoktur” , önerisi verilmiştir.
3. Generatörü  0,4 kV üreten , ancak 33 kV üzerinden dağıtım ve dolayısı ile iletim sistemine bağlanan üretim tesisleri için  yine  “Lisans almanıza gerek yoktur .”  önerisi  verilmiştir.
4. Kanun  ve  yönetmeliklerde olduğu halde üretim santralı barasına 2012 yılına kadar tüketici bağlanmasına müsaade edilmemiştir.
5. Özel teşebbüse ait İletim TM ne üretim ve tüketimin aynı zamanda bağlanmasına önceleri müsaade edilmemiş ancak yapılan etüdler neticesinde bunun mümkün ve faydalı  olabileceği görülmüştür.

BAĞLANTI GÖRÜŞLERİNDE AÇIKLIĞA KAVUŞTURULMASI GEREKEN HUSUSLAR ;

              14/3/2013  tarihinde mecliste onaylanarak  30/03/2013  tarihinde yürürlüğe giren 6446 sayılı  ELEKTRİK PİYASASI KANUNU na bağlı olarak hazırlanacak yönetmeliklerde gerek bağlantı uygulamaları , gerekse Otoprodüktör’ lerin  Üretim Şirketine dönüştürülmesinde  sorunlar yaşanmaması için bazı tedbirlerin alınması gerekmektedir. 

1. 6446 sayılı  Kanun da e üretim santralı barasına tüketici bağlanmasına müsaade edilmektedir.

Ancak  ;

1. Bu bağlantının gerçekleşmesi için , Dağıtıma bağlı tesisler için Dağıtım Şirketi ile yapılması gereken  kontrol anlaşmasının esasları yönetmeliklerde açık olarak belirtilmelidir. Çünkü önceki uygulamalar yanlış olmuş ve üreticiler yüksek emre amade bedeli ödemek zorunda kalmışlardır.
2. İletim Sistemine  bağlı tesisler için yapılacak  İletim Sistemi  anlaşmaları gerek üretim gerekse tüketim bazında yapıldığından bu sorunun yaşanmayacağı görülmektedir.
3.  Gerek Üretim Lisansı na çevrilen otoprodüktörler gerekse  Üretim Lisansı kapsamında “İletim veya      Dağıtım Sistemine çıkmadan yapılan üretim” için verilecek  Üretim Lisansı sahibi  tesislerin bağlantıları ile “Lisanssız Üretim deki  Kojenerasyon” bağlantılarında  emre amade bedeli alınmamalıdır. 

2. Gerek Üretim Lisansı na çevrilen otoprodüktörler gerekse  Üretim Lisansı kapsamında “İletim veya      Dağıtım Sistemine çıkmadan yapılan üretim” için verilecek Üretim Lisansı’nın   ayrı bir Üretim Şirketi kurulmasına gerek olmadan yatırımcının mevcut tüzel kişiliği ne verilmelidir.
3. Özel teşebbüse ait İletim TM ne üretim ve tüketimin aynı zamanda bağlanabileceği  yeni  kanunda açık olarak belirtilmiştir.  Çıkarılacak yönetmeliklerde bu bağlantının  şartları açık olarak belirtilmelidir.
4. Bilindiği  gibi Dağıtım Sistemine bağlanmak üzere  kurulacak küçük bir üretim tesisi için dahi ;

 

1.  Aynı yapıda çift ölçüm sistemi istenmektedir. Bu bir israf olmaktadır. Oysa TEİAŞ uygulamalarında olduğu gibi  bir pano içine konulacak çift sekonderli ölçü trafolarına (Akım-Gerilim)   Ana ve yedek sayaçlar bağlanabilmelidir.
2. Dağıtım sistemi ne bağlanacak her üretim tesisi için , bu tesisin bağlı olduğu dağıtım merkezleri ile TEİAŞ TM indeki fidere otop. Fider donanımı istenmektedir. Oysa alınacak (Esasen uygulanmakta olan ) tedbirlerle bunlara gerek olmayabilir veya daha ekonomik hale getirilebilir. Aslında  çok küçük güçlü Lisanssız üretim tesislerinde bunun uygulanmadığı gözlenmektedir.
3. A.G. veya Y.G. (0,4-6,3-10 kV)  üretim generatörlü tesislerde üretim gücüne bakılmaksızın yükseltici trafola için nötr direnci istenmektedir. Bunun için yükseltici trafonun Y.G. tarafı yıldız, üretim tarafı üçgen  bağlantılı yapılmaktadır. İletim TM ndeki bir trafoya on  küçük üretim tesisi bağlandığı varsayılırsa sistem toplam toprak direnci 2 ohm civarında  bir değere düşmekte ve sistem hassaslaşmaktadır. Ayrıca Lisansız üretimde bu konu üzerinde fazla durulmamaktadır. Bunun için en az 10 MWe a kadar olan tesisler için nötr direnci yerine başka çözümler üretilmeli ve bunlar yönetmeliklere açıkça yazılmalıdır. 

5.  Gerek Üretim Lisansı na çevrilen otoprodüktörler gerekse  Üretim Lisansı kapsamında kendi tüketimleri için “İletim veya      Dağıtım Sistemine çıkmadan  üretim” yapacak Üretim Lisanlı tesisler ile ilgili olarak   “Üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin tesislerinde ürettiği enerjiyi iletim veya dağıtım sistemine çıkmadan kullanması kaydıyla sahip olduğu, kiraladığı, finansal kiralama yoluyla edindiği veya işletme hakkını devraldığı tüketim tesislerinin ihtiyacını karşılamak için gerçekleştirdiği üretim, nihai tüketiciye satış olarak değerlendirilmez”. denilmektedir.  Bu tesislerde üretim ve tüketim arasındaki enerji naklinde Dağıtım ile ilgili bedeller ve kayıp alınmamalıdır.

Yukarıda kısaca açılamağa çalıştığım hususların gerçekleştirilmesi halinde , Gerek Üretim Lisansı na çevrilen otoprodüktör, gerekse  Üretim Lisansı kapsamında kendi tüketimleri için “İletim veya      Dağıtım Sistemine çıkmadan yapılan üretim” tesisleri için kolaylıklar sağlanacak ve otoprodüktörlüğü aratmadan verimli, ekonomik, emisyon kazançlı enerji üretimi sağlanmış olacaktır.

 

             Saygılarımla.

Tahsin Y. Armağan

Elk. Y. Müh.  (YTÜ 1963/65)